διαστολή

διαστολή
Ξεχώρισμα, διάκριση. (Μουσ.) Όρος της μουσικής σημειογραφίας. Σημαίνει την κάθετη γραμμή του πενταγράμμου που χωρίζει τα μέτρα σε τμήματα ίσης αξίας φθογγοσήμων, με διαφορετική όμως ρυθμική συνάρθρωση. Παλαιότερα ο διαχωρισμός των μέτρων σημειωνόταν με μία τελεία. Από τον 16o αι. όμως άρχισε να χρησιμοποιείται στη σημειογραφία της φωνητικής μουσικής η δ., η χρήση της οποίας γενικεύτηκε από τις αρχές του επόμενου αιώνα. (Φυσ.) Η αύξηση του όγκου ενός σώματος, εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας του. Κύρια αιτία της θερμικής δ. των στερεών είναι η μορφή του δυναμικού αλληλεπίδρασης των σωματιδίων του στερεού. Το γεγονός ότι το δυναμικό αυτό δεν έχει συμμετρία (μη αρμονικό), εξηγεί τον λόγο για τον οποίο με την αύξηση της θερμοκρασίας παρατηρείται αύξηση της μέσης απόστασης μεταξύ των ατόμων. Εξαίρεση αποτελεί το νερό, το οποίο από 0°C έως 4°C παρουσιάζει μείωση αντί για αύξηση του όγκου του. Κατά την εξέταση ενός σώματος (ράβδος, σιδηροτροχιά κλπ.) με αμελητέο πλάτος σχετικά με το μήκος του, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η δ. συντελείται μόνο προς την κατεύθυνση του μήκους. Η δ. αυτή χαρακτηρίζεται γραμμική. Έχει αποδειχτεί πειραματικά ότι η αύξηση του μήκους lt - l0 (όπου lt είναι το μήκος της ράβδου στους t0 και l0 το μήκος της στους 0°) είναι ανάλογη με το αρχικό μήκος l0 και την τελική θερμοκρασία t δηλαδή διαμορφώνεται ως εξής: lt – l0 = λl0t (1) όπου λ είναι ο συντελεστής γραμμικής δ. του σώματος που εξετάζεται και παριστάνει τη μέση αύξηση της μονάδας του μήκους για αύξηση θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό. Οι τιμές του λ είναι μικρές: για τον σίδηρο 0,000012, για τον ορείχαλκο 0,000017 κλπ. Η σχέση (1) μπορεί να γραφεί: lt = l0 (1 + λt), δίνοντας τη δυνατότητα να υπολογίζουμε το μήκος της ράβδου στη θερμοκρασία t°. Είναι πρακτικά αναγκαίο να υπολογίζεται πάντοτε η γραμμική δ. σε όλες τις μεταλλικές κατασκευές. Ο νόμος που ισχύει για την κυβική δ. είναι ανάλογος με αυτόν της γραμμικής δ. Vt = V0 [1 + B · t] (2) όπου Vt είναι ο όγκος του σώματος στη θερμοκρασία t°, V0 ο όγκος σε 0° και Β, με πολύ καλή προσέγγιση, το τριπλάσιο του συντελεστή γραμμικής δ. του σώματος που εξετάζεται. Αν και η κυβική δ. είναι δυνατόν να επιφέρει ζημίες στις μηχανές και στις κατασκευές, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αυτόματες ρυθμίσεις της θερμοκρασίας, για ηλεκτρικούς διακόπτες, για όργανα μετρήσεων κλπ. Κατά τη μελέτη της δ. των υγρών πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι όταν αυξάνεται η θερμοκρασία, διαστέλλεται και το δοχείο που περιέχει το υγρό· πρέπει, λοιπόν, πρώτα να προσδιοριστεί η δ. του δοχείου και ύστερα να υπολογιστεί η πραγματική δ. του υγρού που βρίσκεται μέσα σε αυτό. Η δ. των υγρών εφαρμόζεται στα υδραργυρικά θερμόμετρα, στα θερμόμετρα οινοπνεύματος κλπ. Για τη μελέτη των αερίων πρέπει να θεωρήσουμε τα λεγόμενα ιδανικά αέρια, δηλαδή αυτά στα οποία η αλληλεπίδραση μεταξύ των μορίων είναι αμελητέα (όπως αυτό επαληθεύεται για ορισμένα πραγματικά αέρια και γενικά για τα αραιωμένα αέρια). Η θερμική δ. των αερίων πρέπει να μελετηθεί σε συνθήκες σταθερής πίεσης· υπό αυτές τις συνθήκες ισχύει επίσης η σχέση (2). Ενώ, όμως, για τα στερεά και για τα υγρά ο συντελεστής της κυβικής δ. μεταβάλλεται από σώμα σε σώμα, στην περίπτωση των αερίων είναι σταθερός για όλα. Έχουμε τότε τον νόμο του Γκέι-Λουσάκ σύμφωνα με τον οποίο: Υπό σταθερή πίεση, όταν η θερμοκρασία ενός αερίου αυξηθεί κατά 1°, ο όγκος του θα αυξηθεί κατά το 1/273 του όγκου του σε 0°. Μπορούμε λοιπόν να διατυπώσουμε τη σχέση: Όπως αναφέρθηκε ο νόμος αυτός ισχύει μόvo για τα ιδανικά αέρια. Για τα πραγματικά πρέπει να προβλέψουμε διόρθωση της σχέσης. Ο όρος δ. χρόνου χρησιμοποιήθηκε και στη θεωρία της σχετικότητας, για να χαρακτηρίσει τη διαφορά χρόνου των φαινομένων μεταξύ ενός παρατηρητή με σταθερή θέση στο σύστημα όπου συντελούνται τα φαινόμενα και του παρατηρητή που βρίσκεται σε κίνηση ως προς αυτό. Το κλασικό πείραμα διαστολής γίνεται με τον δακτύλιο του ‘ς Χραβεσάντε: η μικρή μεταλλική σφαίρα, όπως φαίνεται στο σχέδιο, περνά από τον δακτύλιο πριν θερμανθεί (αριστερά), αλλά όχι μετά. Το κλασικό πείραμα διαστολής γίνεται με τον δακτύλιο του ‘ς Χραβεσάντε: η μικρή μεταλλική σφαίρα, όπως φαίνεται στο σχέδιο, περνά από τον δακτύλιο πριν θερμανθεί (αριστερά), αλλά όχι μετά. Τα αποτελέσματα της διαστολής μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στις πιο διαφορετικές κατασκευές και πρέπει να χρησιμοποιούνται ιδιαίτερες διατάξεις για να αποφευχθούν αυτές οι βλάβες. Στη φωτογραφία, διαδοχικά τμήματα σιδηροτροχιάς με απόσταση μεταξύ τους ώστε να επιτρέπουν πιθανή διαστολή. Τμήμα ορμού από οπλισμένο σκυρόδεμα, ο οποίος κατά τη διαστολή μπορεί να κυλήσει επάνω σε κυλίνδρους. Τμήμα σωληνώσεων με μορφή κατάλληλη ώστε να εξισορροπούνται τα αποτελέσματα της διαστολής.
* * *
η (AM διαστολή) [διαστέλλω]
1. διάκριση ενός πράγματος από άλλο, διαχωρισμός
2. διάκριση τού ενός από τα πολλά με βάση τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα («μετὰ διαστολῆς ποιεῑσθαι τὴν ἐξήγησιν», Πολύβ.)
3. αύξηση τών διαστάσεων, διάταση, τέντωμα ή εξόγκωση («διαστολή τών φλεβών, τής μήτρας, τών υγρών, τών μετάλλων»)
4. έκταση βραχέος φωνήεντος σε μακρό
νεοελλ.
1. ιατρ. χειρισμός για τη διεύρυνση ενός πόρου ή ενός στομίου τού σώματος, που γίνεται με τη βοήθεια τού δακτύλου ή κατάλληλου οργάνου (διαστολέα), για θεραπευτικό ή προληπτικό σκοπό
2. μουσ. κάθετη γραμμή που σύρεται στο πεντάγραμμο και διαιρεί τον μουσικό λόγο σε τμήματα ίσης αξίας φθογγοσήμων
3. φυσ. αύξηση τών διαστάσεων μήκους επιφάνειας ή όγκου ενός υλικού σώματος λόγω τής αύξησης τής θερμοκρασίας του
4. αστρον. «διαστολή τού σύμπαντος» — το φαινόμενο τής απομάκρυνσης τών γαλαξιών
5. «διαστολή τού χρόνου» — φαινόμενο αναφερόμενο στη θεωρία τής σχετικότητας τού Αϊνστάιν, σύμφωνα με το οποίο η χρονική διάρκεια ενός φαινομένου είναι μεγαλύτερη για έναν κινούμενο παρατηρητή από ό,τι είναι για κάποιον άλλο παρατηρητή ακίνητο ως προς το υπό εξέταση σύστημα
μσν.-αρχ.
εντολή, προσταγή
μσν.
1. απόσπασμα από κάποιο κείμενο
2. πληθ. αλλαγές ή διαφορές ως προς τον χρόνο
αρχ.
1. γραμμ. αντίθεση, αντιπαράθεση σε κάτι
2. γραμμ. σημείο στίξεως (,), π.χ. ό,τι
3. ξεχωριστή μνεία, διάκριση κατά τη διήγηση («ὅσους ὑπολαμβάνω ἀξίους μνήμης καὶ διαστολῆς»)
4. χαρακτηριστικό γνώρισμα, το οποίο κάνει δυνατή τη διάκριση («καὶ δώσω διαστολὴν ἀνά μέσον τοῡ ἐμοῡ λαοῡ καὶ ἀνὰ μέσον τοῡ σοῡ λαοῡ»)
5. ένταλμα πληρωμής
6. κατάλογος όπου γράφονται αναλυτικώς χρηματικά ποσά για πληρωμή ή είσπραξη
7. αίτηση, αναφορά μηνυτή
8. λεπτομερής καθορισμός τών όρων μιας συμφωνίας
9. μουσ. ευκρινής εκτέλεση τών φθόγγων
10. φρ. «διαστολή χειλέων ή στόματος» — το να ανοίγει κανείς τα χείλη για να ψάλει ή να προσευχηθεί.

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Нужен реферат?

Look at other dictionaries:

  • διαστολή — drawing asunder fem nom/voc sg (attic epic ionic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • διαστολή — η 1. (φυσ.), το φυσικό φαινόμενο της αύξησης του όγκου των σωμάτων εξαιτίας της θέρμανσης: Η ικανότητα του σίδηρου για διαστολή είναι σε όλους γνωστή. 2. διόγκωση, αύξηση: Διαστολή της καρδιάς …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • διαστολῇ — διαστολῆι , διαστολεύς instrument for examining cavities masc dat sg (epic ionic) διαστολή drawing asunder fem dat sg (attic epic ionic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • διαστολή του σύμπαντος — Κοσμογονική υπόθεση η οποία είναι παγκοσμίως αποδεκτή σήμερα από όλους σχεδόν τους αστρονόμους. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, τα εξωγαλαξιακά νεφελώματα παρουσιάζουν υψηλές ταχύτητες απομάκρυνσης, οι οποίες είναι τόσο μεγαλύτερες όσο μεγαλύτερη… …   Dictionary of Greek

  • αερίων, διαστολή — Βλ. λ. διαστολή …   Dictionary of Greek

  • διαστολαῖς — διαστολή drawing asunder fem dat pl …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • διαστολαί — διαστολή drawing asunder fem nom/voc pl …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • διαστολήν — διαστολή drawing asunder fem acc sg (attic epic ionic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • διαστολῶν — διαστολή drawing asunder fem gen pl …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • διαστολόμετρο — Όργανο για τη μέτρηση της διαστολής στερεών και υγρών. Ανάλογα με το σώμα του οποίου θα μετρηθεί η διαστολή και με την επιθυμητή ακρίβεια της μέτρησης, χρησιμοποιούνται διάφοροι τύποι δ. Για τα υγρά χρησιμοποιούνται δ. που αποτελούνται από δοχεία …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”